Chẩn đoán bệnh lao đường niệu

Lao đường niệu là bệnh khó chẩn đoán. Chẩn đoán bệnh lao niệu có 2 phần: chẩn đoán bệnh lao chung và chẩn đoán lao niệu.

Chẩn đoán bệnh lao chung

Test tuberculin (còn gọi là phản ứng lao tố)

Bằng cách tiêm trong da dẫn chất protein của tuberculin. Phản ứng viêm xảy ra tại chỗ tiêm, cực đại sau 48 đến 72 giờ sau tiêm. Đọc kết quả bằng cách đo đường kính của vùng cứng. Phản ứng do trung gian tế bào lympho T.

Trung tâm phòng ngừa và kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo ba giá trị mốc cho phản ứng tuberculin dương tính: vùng cứng ³5mm, vùng cứng ³10mm, và vùng cứng ³15mm. Cần chú ý là phản ứng dương tính chỉ nói lên bệnh nhân đã bị nhiễm, không được xem như là bệnh lao hoạt động hay các triệu chứng là do bệnh lao.

Xét nghiệm máu

Công thức máu, chú ý tốc độ lắng máu (VS). Nếu tốc độ lắng máu tăng, nên kiểm tra mỗi tháng vì nó giúp bác sĩ theo dõi đáp ứng với điều trị.

Chẩn đoán bệnh lao niệu

Xétnghiệm nước tiểu:là yếu tố quyết định để xem bệnh nhân có bị lao đường niệu.

Thử nước tiểu tìm hồng cầu, tế bào mủ, pH và nồng độ nước tiểu. Cấy nước tiểu tìm vi trùng thường, thường gặp là trực khuẩn E. coli. Tuy nhiên, “tiểu mủ vô khuẩn” là dấu hiệu cổ điển.

Vì tìm trực khuẩn lao trong nước tiểu rất khó khăn, nên tốt nhất là thử từ ba đến năm mẫu nước tiểu liên tiếp lúc sáng sớm. Mẫu nước tiểu được cấy, mỗi mẫu theo hai hướng: (1) trên môi trường Lowenstein-Jensen thường để phân lập M. tuberculosis , và (2) môi trường trứng pyruvic chứa penicillin để tìm M. bovis. Điểm khó khăn trong chẩn đoán là tỉ lệ cấy nước tiểu dương tính trong điều kiện của chúng ta còn khá thấp (30-38%). Gần đây, phản ứng PCR (Polymerase chain reaction) giúp phát hiện trực khuẩn lao nhanh hơn: sau 24-48 giờ. Hiện nay, tại bệnh viện Bình Dân, việc kết hợp cả 3 phản ứng: nuôi cấy, nhuộm trực tiếp, và phản ứng PCR có thể phát hiện BK đến 94% trường hợp lao niệu.

Chẩn đoán X quang

 Chụp đường niệu tiêm thuốc cản quang (UIV)

Chụp đường niệu tiêm thuốc cản quang tĩnh mạch là xét nghiệm X quang chủ yếu chẩn đoán lao niệu, có thể phối hợp với CT (chụp cắt lớp điện toán). Bác sĩ Niệu khoa chẩn đoán bệnh qua các hình ảnh tổn thương ở đường niệu có tính đặc thù.

Các phương pháp X quang khác:chụp bồn thận ngược chiều, xuôi chiều, chụp động mạch thận, xạ hình thận, CT…..

Nội soi bàng quang và niệu quản

Nội soi không giúp nhiều trong chẩn đoán mà dùng để đánh giá độ trầm trọng của bệnh và đáp ứng với hoá trị lao.

Điều trị bệnh lao niệu

Điều trị bệnh lao đường niệu gồm hai phần:

- Dùng thuốc kháng lao để điều trị bệnh lao (hóa trị lao), bệnh nhân được theo dõi và phát thuốc miễn phí theo chương trình chống lao quốc gia (chương trình DOTS, điều trị bằng thuốc dưới sự giám sát trực tiếp của nhân viên y tế địa phương). Công thức điều trị thường gồm 4 thứ thuốc (bệnh lao mới) hoặc 5 thứ thuốc (bệnh lao tái phát). Bệnh nhân được cấp phát thuốc và uống mỗi ngày. Thời gian dùng thuốc là 8 tháng. Điều trị trên cơ sở ngoại trú.

- Điều trị phẫu thuật trên đường niệu khi có biến chứng hẹp đường tiểu trên, bàng quang bị biến dạng co nhỏ. Bệnh nhân cần được nhập viện.

Công tác theo dõi và quản lý bệnh lao niệu nên được phân cấp cho bác sĩ Niệu khoa. Bệnh nhân cần được bác sĩ giải thích rõ căn bệnh: điều trị thuốc lâu dài, có thể cần phẫu thuật khi cần, theo dõi lâu dài về sau….để bệnh nhân theo đuổi trị liệu đầy đủ.

bacsigiadinh.org

Theo  TS.BS Nguyễn Phúc Cẩm Hoàng